7 cudów Suwalskiego Parku

Krajobrazy Suwalszczyzny, dzieło lodowca, są wyjątkowe w skali całego kraju. Trudno się dziwić, że zostały objęte ochroną jako pierwsze w Polsce. Już w 1976 roku utworzono Suwalski Park Krajobrazowy, by chronić wiszące doliny, ozy, kemy, głazowiska, a do tego liczne jeziora, w tym rekordową pod względem głębokości Hańczę. Nic dziwnego również, że Suwalski Park znalazł się (na wysokiej pozycji) wśród 7 Nowych Cudów Polski, w konkursie organizowanym przez National Geographic.

U Pana Tadeusza

Wzgórza północnej Suwalszczyzny służyły za plenery dla takich filmów jak Dolinna Issy w reżyserii Tadeusza Konwickiego i Pan Tadeusz w reżyserii Andrzeja Wajdy, „Dlaczego nie” w reżyserii Ryszarda Zatorskiego oraz wielu innych. Warto odwiedzić zwłaszcza Smolniki. Znajduje się tam dogodny punkt widokowy na najpiękniejsze plenery Suwalszczyzny. W pobliżu tego miejsca nagrywane były sceny do filmu „Pan Tadeusz”, w tym przemarsz wojsk napoleońskich idących na Moskwę. W Smolnikach warta zwiedzenia jest także zabytkowa drewniana kaplica na starym cmentarzu z początku XIX wieku, gdzie kilkanaście lat temu aktorzy z warszawskiego teatru amatorskiego oczarowani niesamowitą atmosferą tego miejsca wystawili „Dziady” Adama Mickiewicza.

Doliną Czarnej Hańczy

Na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego przygotowano wiele tras pieszych, rowerowych oraz ścieżek poznawczych. Jedną z nich jest ścieżka „Doliną Czarnej Hańczy". W terenie oznakowana jest białym znakiem z przekątną w kolorze zielonym. Stanowi jeden z najciekawszych geomorfologicznie i krajobrazowo fragmentów Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Rozpoczyna się w siedzibie Parku, prowadzi obok ruin młyna w kierunku punktu widokowego w Turtulu. Z tego miejsca zobaczyć można rozległą panoramę doliny Czarnej Hańczy, staw turtulski, źródliska Szeszupy. Idąc krawędzią doliny Czarnej Hańczy (za zielonymi znakami ścieżki) zobaczymy: ciąg pagórków ozu turtulsko-bachanowskiego zaliczanego do najpiękniejszych ozów Polski, zawieszoną dolinę „Gaciska” i głazy narzutowe w rezerwacie „Głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą”. Na trasie ścieżki możemy spotkać ślady po zakładzie przerobu kamieni z II wojny światowej we wsi Bachanowo. Trasa ścieżki kończy się w Błaskowiźnie, nad jeziorem Hańcza. Nad Czarną Hańczą, na południe od Jeziora Hańcza w Dolinie rzeki Czarnej Hańczy – położonym jest Rezerwat Bachanowo to fragment łąki o powierzchni 0,98 ha, pokryty wieloma głazami, których liczbę ocenia się na ok. 10.000 szt., o obwodzie od 0,5 do 8 metrów.

W warowni Jaćwingów

Inną ścieżką na terenie SPK, wartą przemierzenia jest trasa „Na Górę Zamkową”. rozpoczyna się we wsi Szurpiły założonej w 1685 roku przez kamedułów wigierskich w miejscu osady drwali i smolarzy, którzy zajmowali się wypalaniem puszczy porastającej teren dzisiejszego Parku. Trasa ścieżki (6 km; ścieżka w terenie oznakowana jest białym kwadratem z przekątną w kolorze niebieskim) prowadzi przez malownicze Zagłębienie Szeszupy do Góry Zamkowej, gdzie znajdowało się wczesnośredniowieczne grodzisko Jaćwingów. Ze szczytu góry można podziwiać panoramę na jeziora szurpilskie otoczone wzniesieniami morenowymi. U podnóża wzniesienia znajdują się 2 pomnikowe głazy narzutowe, z którymi związana jest legenda o braciach zamienionych w głazy, ukaranych w ten sposób przez Perkunasa - litewskiego boga jezior, za zabicie Żaltisa- boga jeziora Szurpiły, który wziął sobie za żonę ich siostrę.

Góra Zamkowato wzniesie o wysokości 228,1 m n.p.m. Z płaskiego szczytu góry roztaczają się wspaniałe widoki na leżące u jej podnóża jeziora: Szurpiły, Kluczysko i Jeglówek. Na trzech okolicznych wzgórzach: Górze Zamkowej, Kościelnej i Cmentarnej znajdują się ślady budownictwa obronnego Jaćwingów pochodzące z VIII - XIII wieku. Usytuowane tu było jedno z centrów plemiennych Jaćwingów zamieszkujących w okresie wczesnego średniowiecza Jaćwież - obejmującą dzisiejszą Suwalszczyznę oraz tereny rozciągające się od Wielkich Jezior Mazurskich na zachodzie po rzekę Niemen na wschodzie, dorzecze Szeszupy na północy i Biebrzę na południu.

W jeziornych głębinach

 Jezioro Hańcza jest najgłębszym w Polsce i na Niżu Środkowo-Europejskim (108,5 m). W jego wodach można schować 30 piętrowy wieżowiec, czyli głębina sięga poziomu tarasu widokowego Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Z okolic jeziora rozpoczyna swój bieg rzeka Czarna Hańcza.

Nad jeziorem Hańcza, w miejscowości Stara Hańcza, znajdują się tu ruiny dworu w otoczeniu parku krajobrazowego z przełomu XVIII i XIX wieku. Dwór należał do księcia Światopełka Mirskiego - patrioty, senatora Królestwa Polskiego, powstańca listopadowego, przedsiębiorcy, popadłego w końcu życia w niesławę za sprawą oskarżeń o zdradę i oszustwa. Dwór zmieniał często właścicieli w XIX wieku, ale dotrwał w dobrym stanie do końca II wojny światowej. Zniszczony po 1945 roku. Przez teren parku prowadzi ścieżka "Drzewa i krzewy parku podworskiego w Starej Hańczy".Na terenie parku podworskiego w Starej Hańczy została przygotowana 1, 5 - kilometrowa przyrodnicza ścieżka poznawcza. Jest to obszar przylegający do północnej granicy rezerwatu przyrody Jezioro Hańcza.

Z wizytą u starowierów

Wodziłki to wieś została założona w 1788 r. przez staroobrzędowców uchodzących z Rosji przed prześladowaniami. Znajduje się tu ich świątynia – molenna z 1921 r.,  zabytek drewnianej architektury sakralnej oraz drewniane zagrody o tradycyjnych formach oraz czarnabania, w której można zakosztować kąpieli. Staroobrzędowcy to odłam prawosławia, który nie przyjął reform wprowadzonych w rosyjskiej cerkwi prawosławnej w połowie XVII wieku. Większość z nich opuściła Suwalszczyznę w latach 1940-41 i wyjechała do Związku Radzieckiego.

Suwalska Fudżijama

Charakterystycznym elementem SPK jest Góra Cisowa - wzniesienie o regularnym stożkowatym kształcie wysokości 256 m n.p.m. określane mianem "Suwalskiej Fudżijamy", "Góry Gulbieniskiej" lub "Góry Sypanej", którą to nazwę ludowa legenda łączy z leżącym u jej stóp jeziorem Kopanym. Według tej legendy góra została usypana sztucznie z ziemi wydobytej w miejscu, gdzie obecnie znajduje się jezioro. Wzgórze jest przykładem moreny czołowej. Cisowa Góra, to nie tylko niezwykły krajobraz, ale miejsce występowania pokładów złóż rud polimetalicznych zalegających na głębokości 800 - 2000 m, które powodują anomalie magnetyczne - strzałki kompasów odchylają się od kierunku północnego.  Rudy te przed laty zamierzano wydobywać, szczęśliwie dla krajobrazu i przyrody pomysł ten został zarzucony.

Białe szaleństwo na nartach

Jednym z wyższych wzgórz Suwalszczyzny, znajdującym się bezpośrednim sąsiedztwie SPK jestGóra Jesionowa. To wzniesienie o wysokości 252 m n.p.m. opadające do przepięknego jeziora Szelment Wielki.  Przed wojną zbudowano tu ośrodek szkolenia szybowcowego, który w latach wojny służył pilotom niemieckim. Po roku 1945 zrezygnowano z pierwotnego przeznaczenia placówki. Obecnie na Jesionowej Górze działa Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji Szelment- nowoczesny kompleks zapewniający dostęp do wszelkich form turystyki aktywnej i uprawiania sportów zimowych.  Na górze zbudowano wyciągi narciarskie. W miejscowości i okolicy znajduje się rozbudowana baza agroturystycznaoraz bary i restauracje.