Perspektywy finansowania rozwoju turystyki w nowym okresie programowania w latach 2014-2020

dr Urszula Kobylińska

Województwo podlaskie posiada unikatowe w skali kraju walory przyrodnicze, do których można zaliczyć naturalne kompleksy puszczańskie, czyste środowisko i nieskażone wody powierzchniowe. Atrakcyjne jest także z punktu widzenia wielokulturowości wynikającej z odrębności kulturowej, narodowościowej, religijnej. Ta unikatowość Podlasia stwarza ogromne szanse dla rozwoju turystyki.

Wizja regionu podlaskiego w 2030 roku przedstawia go m.in. jako „zielona kraina”, której podstawą są rozwijane ekologiczne specjalizacje. Obecnie jednak zauważa się, iż położenie geograficzne, walory przyrodnicze oraz wielokulturowość nie przekłada się na atrakcyjność turystyczną regionu.[1] Brakuje głównie infrastruktury i ciekawych pomysłów na kreowanie wizerunku miejsc atrakcyjnych pod względem turystycznym. Związane jest to nierozerwalnie z brakiem funduszy, bez których żaden efektowny projekt turystyczny nie doczeka się konceptualizacji.  A pomysłów jest wiele.  Potencjału turystycznego w regionie upatruje się m.in. w turystyce: rowerowej, kajakowej, wypoczynkowej na obszarach przyrodniczo cennych, medycznej oraz pielgrzymkowej.[2]

Duże nadzieje na ożywienie turystyczne Podlasia i uatrakcyjnienie oferty, lokalni przedsiębiorcy z branży wiążą z środkami finansowymi, które znajdą się na ten cel w budżecie unijnym w latach 2014-2020. Rada Europejska podjęła już kluczowe decyzje w sprawie budżetu unijnego na ten okres.  Po zatwierdzeniu ich przez Parlament Europejski Polsce przyznano 72,9 mld euro na realizację polityki spójności. W wyniku przeliczenia cen stałych na bieżące wynegocjowana w lutym 2014r.  kwota wzrosła o ok. 13 proc. i wynosi 82,5 mld euro. Obecnie Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju uczestniczy w końcowych pracach nad nowymi zasadami i systemem inwestowania pieniędzy unijnych. Środki z funduszu spójności  będzie można zainwestować m.in. w badania naukowe i ich komercjalizację, kluczowe połączenia drogowe (autostrady, drogi ekspresowe), rozwój przedsiębiorczości, transport przyjazny środowisku (kolej, transport publiczny), cyfryzację kraju (szerokopasmowy dostęp do Internetu, e-usługi administracji) czy włączenie społeczne i aktywizację zawodową.W ramach funduszy polityki spójności będzie realizowanych 6 krajowych programów, w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski Wschodniej. Propozycję podziału środków przedstawia poniższy rysunek. [3]

W programach krajowych nie wiele miejsca poświęcono konkretnie branży turystycznej. W programie Infrastruktura i Środowisko, VI osi priorytetowej: Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego, priorytet inwestycyjny 6.3 Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego, wsparciem objęte będą kompleksowe zadania związane z ochroną i udostępnieniem, w tym turystycznym, zabytków oznaczeniu ogólnopolskim i światowym, w tym znajdujących się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO i liście obiektów uznanych przez Prezydenta RP za Pomniki Historii. Przewiduje się również realizację projektów dotyczących rozwoju zasobów kultury jako miejsc prezentacji dziedzictwa kulturowego, w tym poprzez poprawę standardów funkcjonowania instytucji kultury pełniących rolę kulturotwórczą i rolę ośrodków życia kulturalnego w wielu miastach Polski. Wspierane będą również nowoczesne rozwiązania w zakresie dostępu do kultury. W ramach inwestycji odnoszących się do ochrony dziedzictwa kulturowego wspierane będą projekty z zakresu ochrony, zachowania i udostępnienia, w tym turystycznego, zabytkowych obiektów o znaczeniu ponadregionalnym, dotyczące renowacji zabytków nieruchomych wraz z otoczeniem, konserwacji zabytków ruchomych i ich digitalizacji (w przypadkach kiedy została ujęta jako element projektu). [4] Z kolei  Program Operacyjny Inteligentny Rozwój zakłada m.in. prowadzenie działań systemowych polegających na promocji turystycznej Polski na rynkach zagranicznych. Ponadto elementem instrumentu będzie prowadzenie działań w zakresie badań ruchu turystycznego. Działanie będzie polegało na zapewnieniu dostępu do aktualnych informacji o rynku turystycznym podmiotom prowadzącym działalność w sektorze turystyki oraz podniesienie jakości badań ruchu turystycznego w regionach. Beneficjentem środków będą jednostki administracji publicznej, w tym ich jednostki organizacyjne, lub wyłonione podmioty odpowiadające za realizację działań o charakterze systemowym.[5]

W Programie Operacyjnym Polska Wschodnia, II Osi priorytetowej -  Przedsiębiorcza Polska Wschodnia, priorytet inwestycyjny 3.3. przewiduje się również działania na rzecz podniesienia konkurencyjności MŚP z makroregionu Polski Wschodniej poprzez tworzenie i rozwój sieciowych produktów turystycznych (w tym m.in. w oparciu o potencjał kulturowy) o znaczeniu co najmniej ponadregionalnym. Działania wspierane w tym obszarze mają na celu aktywizację społeczności lokalnych oraz tworzenie nowych miejsc pracy, w szczególności stanowiących atrakcyjną alternatywę dla pracy w rolnictwie, poprzez stymulowanie powiązań kooperacyjnych pomiędzy przedsiębiorcami na rzecz tworzenia oraz rozwoju atrakcyjnych, bazujących na istniejącym potencjale komercyjnych produktów turystycznych. Wsparciem objęte zostaną projekty inwestycyjne polegające na tworzeniu nowych i rozwoju już istniejących produktów turystycznych o znaczeniu co najmniej ponadregionalnym. Projekty inwestycje, w zakresie produktów i usług turystycznych, powinny być realizowane w oparciu o zasady rozwoju zrównoważonego. Beneficjentem środków będą inicjatywy klastrowe i konsorcja członków inicjatyw.[6]

W projekcie Regionalnego Programu Operacyjnego dla woj. podlaskiego na lata 2014-2020 przedstawiono kilka propozycji wsparcia działalności turystycznej w regionie. W Osi priorytetowej I  - wzmocnienie potencjału i konkurencyjności gospodarki regionu, działaniu 1.6 wspieranie przedsiębiorczości i zatrudnienia w gminach, których rozwój ukierunkowany jest siecią Natura 2000, priorytet inwestycyjny 8.2. wskazano cel szczegółowy jakim jest zapewnienie alternatywnych źródeł dochodów dla ludności gmin, których rozwój uwarunkowany jest siecią Natura 2000. Specyfika regionu wymaga koncentracji uwagi na obszarach objętych ochroną prawną, co znalazło wyraz w Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020, w której wyodrębniono szczególny obszar strategicznej interwencji (OSI), jakim są gminy, w których rozwój uwarunkowany jest siecią Natura 2000. Gminy oferujące miejsca atrakcyjne dla różnych rodzajów turystyki nie zawsze mogą liczyć na adekwatne dochody z tego tytułu. Na obszarze tego OSI kluczowe jest wsparcie inwestycji mających na celu zapewnienie alternatywnych źródeł dochodów dla ludności, przy jednoczesnym poszanowaniu wymogów ochrony środowiska oraz utrzymaniu jego dobrego stanu. Interwencja we wskazanym obszarze przyczyni się do zwiększenia liczby nowych miejsc pracy, które będąstanowić źródło dochodu dla miejscowej ludności. Na tych obszarach wspierana powinna być każda działalność wpisująca się w koncepcję „zielonej gospodarki”, która będzie tworzyć miejsca pracy i powiększać dochód lokalnej społeczności. W ten sposób region ma szansę wykorzystać właściwie swoją „zieloność” i potencjał, m.in. w dziedzinie turystyki kwalifikowanej, rozproszoną energetykę opartą na źródłach odnawialnych oraz „business & biodiversity”. Wsparcie bezzwrotne będzie dotyczyło przede wszystkim działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw.  Potencjalni beneficjenci i grupy docelowe to przedsiębiorstwa (mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa).

Z kolei w II Osi priorytetowej - ochrona środowiska oraz racjonalne gospodarowanie jego zasobami, działaniu 6.4 ochrona zasobów bio i georóżnorodności oraz krajobrazu, priorytet inwestycyjny 6.4. jakocel szczegółowy przyjęto ochronę zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych oraz odtwarzanie i renaturalizacja ekosystemów zdegradowanych. Uwzględniając potencjał obszarów cennych przyrodniczo do rozwoju przyjaznych dla środowiska form turystyki wspierane będą inwestycje mające na celu ekonomiczne wykorzystanie lokalnych zasobów przyrodniczych takie jak tereny wypoczynkowe, ścieżki dydaktyczne itp. Dodatkowo wspierane będą projekty polegające na doposażeniu i modernizacji ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej oraz kampanii informacyjno- edukacyjnych.